1915 сыл

1915 сыл.

Туох буолбута

• Тааҥкалар аан бастаан сэриигэ туттуллубуттара.
• Дьокуускайга икки мэндиэмэннээх таас Архиерей дьиэтэ тутуута саҕаламмыт. Билигин бу дьиэҕэ музей.

Тохсунньу

• Тохсунньу 17 — Бастакы Аан дойду сэриитин кэмигэр Хапхааска Сарыкамыш аттынааҕы кыргыһыыга Арассыыйа сэриилэрэ Осмаан импиэрийэтин сэриилэрин кыайбыттар.
• Тохсунньу 19 — Ньиэмэс цеппелиннэрэ Грейт-Ярмут уонна Кингс-Линн диэн Британия куораттарын буомбалаабыттар. Сүүрбэттэн тахса киһи өлбүт. Бу гражданскай эбийиэктэри аан дойдуга бастакы бөдөҥ буомабалааһын этэ.
• Тохсунньу 31 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Германия Арассыыйа сэриилэрин утары Болимув аттынааҕы кыргыһыыга аан дойдуга бастакынан сүһүрдэр гааһы сэриигэ туттубут.

Кулун тутар

• Кулун тутар 18 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Галлиполи аттынааҕы кыргыһыыга Британия уонна Франция эскадралара Туурсуйа хонтуруоллуур Дарданелла силбэһиитин ыла сатаабыттар. Мустафа Кемаль (кэлин Ататюрк) хамаандалаах туурактар кыайыылаах хаалбыттар, өстөөх үс линкорун тимирдибиттэр. Билигин бу силбэһии Чанаккале — Чанаак кириэппэһин — силбэһиитэ диэн ааттанар.

Муус устар

• Муус устар 22 — Аан дойду бастакы сэриитин кэмигэр Ипр өрүс аттыгар хлор гааһын өстөөҕү утары кыргыһыыга туттубуттар. Бу хиимийэ сэрии сэбин аан дойдуга бастакы туттуу буолбатах этэ, ол эрээри сэриилэһэ сылдьааччыларга уонна аан дойдуга барытыгар даҕаны маннык сэрии сэп кыаҕын көрдөрбүтэ.

Алтынньы

• Алтынньы 10 — Марха улууһун икки улууска араарбыттар: Ньурба уонна Марха.

Сэтинньи

• Сэтинньи 9 — Дьокуускайга олохтоох худуоһунньуктар уонна муоһунан кыһаачылар быыстапкалара буолбут. Онно көскө сылдьар Емельян Ярославскай кыттыбыт.

Ахсынньы

• Ахсынньы 19 — Дьокуускайга приказчиктар кулуубтарыгар Никифоров В.В. "Манчаары" пьесатын туруорбуттар. Бу саха бастакы пьесата.

Төрөөбүттэр

• Жегусов Гаврил Дмитриевич - полковник сыбаанньалаах байыаннай прокурор
• Тохсунньу 15 — Боескоров Гаврил Ксенофонтович (15.01.1915—06.06.1983) — филология билимин кандидата
• Тохсунньу 17 — Иван Березкин — фольклору, кыраайы үөрэтээччи, түмэл үлэһитэ.
• Тохсунньу 24 — Анастасия Сыромятникова — сэһэнньит, Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Российскай Федерация култууратын Үтүөлээх үлэһитэ, 1957 сылтан ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
• Тохсунньу 28 — Борис Андреев — кыраайы үөрэтээччи, РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала. Сунтаар улууһун Элгээйитигэр Айылҕа түмэлин олохтообута.
• Тохсунньу 31 — Петров Афанасий Прокопьевич, РСФСР уонна Саха АССР норуот артыыһа.
• Олунньу 13 — Аун Сан — Мьянма босхолонуутун хамсааһынын басхана, генерал, норуот дьоруойа.
• Олунньу 13 — Захар Саввин — 1950-1969 сылларга Саха АССР үөрэҕириитин миниистирэ, РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх учуутала, Иккис аан дойду сэриитин кыттыылааҕа.

• Кулун тутар 10 — Папышев Иван Петрович (10.03.1915—02.02.1999) — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Геройа (1945).
• Кулун тутар 12 — Сайфутдин Азизов (Азизи́, 2003 өлб.) — Кытай судаарыстыбаннай уонна политическай диэйэтэлэ. Сталин уонна Мао Цзедун кинини КНР Синьцзян-Уйгурскай автономнай оройуонун бастакы бэрэссэдээтэлинэн анаабыттара.

• Кулун тутар 21 — Крылов Евграф Михайлович - саха живописеһа.
• Кулун тутар 16 — Клиорина Ираида Самоновна — суруйааччы, драматуур, суруналыыс.
• Муус устар 11 — Корнилова Матрена Матвеевна (11.04.1915—04.09.1991) — Социалистическай Үлэ Геройа, оҕуруот аһын үүннэрээччи.
• Муус устар 15 — Соловьев Василий Сергеевич — Болот Боотур, саха норуодунай суруйааччыта, поэт, прозаик, публицист.
• Муус устар 26 — Таатта Уолбатыгар Кузьмин Макар Иванович — Макаар Хара поэт, тылбаасчыт
• Ыам ыйын 1 — Никифоров Исай Прокопьевич (01.05.1915—03.09.1976) — саха суруйааччыта, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
• Ыам ыйын 5 — Турантаев Дионисий Тимофеевич (05.05.1915—10.10.1956) — историческай билим кандидата
• Бэс ыйын 3 — Дьячковскай Константин Николаевич — Туйаарыскай (03.06.1915—20.03.1976) – оҕолорго анаан суруйбут поэт, суруналыыс,
• Бэс ыйын 11 — Решетников Петр Михайлович (11.06.1915—09.09.1960) — Саха театрын артыыһа, киинэ артыыһа.
• Бэс ыйын 25 — Филиппов П.И., СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, прозаик, литература критига (өлбүт сыла 1985).
• От ыйын 11 — Решетников Петр Михайлович (1915 - 1960), Саха театрын артыыһа, киинэ артыыһа, РСФСР уонна Саха АССР норуот артыыһа.
• Атырдьах ыйын 12 — Батуев Жигжит Абидуевич, композитор, РСФСР уонна Бурят АССР норуот артыыһа, Саха АССР искусствотын Үтүөлээх диэйэтэлэ.
• Атырдьах ыйын 13 — Чемезов Василий Назарович, Саха Республикатын ноуукатын үтүөлээх диэйэтэлэ, остуоруйа кандидата.
• Атырдьах ыйын 18 — Бессонов Георгий Евдокимович, биллиилээх педагог, Социалист Үлэ Геройа.
• Балаҕан ыйын 5 — Түнгүрээдэп Захар Тимофеевич, Саха АССР норуот артыыһа.
• Балаҕан ыйын 6 — Чусовской Александр Николаевич
• Сэтинньи 28 — Егорова Анна Ивановна, саха ырыаһыта, саха оператын бастакы үөрэхтээх режиссера.
• Ахсынньы 12 — Фрэнк Синатра — Америка ырыаһыта уонна артыыһа, «Оскар» бириэмийэтин лауреата, 11 төгүллээх «Грэмми» бириэмийэтин лауреата.
• Ахсынньы 19 — Эдит Пиаф — Франция ырыаһыта, шансонье.

Өлбүттэр

• Михайлов Михаил Прокопьевич — Мэкчиргэ Уола Бэһэлэйдээх Мэхээлэ (1830 - 1915), улуу олоҥхоһут.

• Сэтинньи 13 — Фёдор Эрисман (1842 төр.), Швейцарияттан төрүттээх Арассыыйаҕа үлэлээбит быраас, гигиенаны билим таһымыгар таһаарааччылартан биирдэстэрэ. Эрисман паартатыгар сэбиэскэй үөрэнээччилэр үөрэммиттэрэ.
• Ахсынньы 29 — Николай Эверстов (Сэрбэкэ) — Нам улууһун Модутуттан төрүттээх Арассыыйа бастакы гильдиялаах атыыһыта, Дьокуускай куорат бочуоттаах гражданина. Кини үбүнэн Дьокуускайга уопсастыбаннай баан аһыллыбыта. Билигин бүүһэ Дьокуускай куорат 5-с оскуолатын тиэргэнигэр турар.